Het gaat er vrolijk aan toe, op de kerstmarkt in de plattelandsgemeente ergens in Thüringen. De kerstman wuift vrolijk naar iedereen, de bezoekers eten - hoe kan het anders- 'Thüringer Würstchen'. De sfeer is gemoedelijk, zelfs dankbaar. Want het is alweer enige tijd terug dat er een kerstmarkt werd georganiseerd. Vanwege de stijgenden kosten, de bureaucratie en het risisco op aanslagen is daarvan een paar jaar lang afgezien.
We moeten de organisatoren dankbaar zijn dat ze het initiatief hebben genomen, zo klinkt het. Dat die organisatoren leden van de rechtsextremistische partij AfD zijn is niet van belang, het is immers toch gezellig?
Dit is slechts één van de vele voorbeelden van de manier waarop de AfD in de haarvaten van de samenleving binnendringt. De AfD grijpt a-politieke gebeurtenissen zoals een onschuldige kerstmarkt aan om sympathie onder de bevolking te kweken. Culturele manifestaties worden aldus als politiek instrument ingezet om zo steun voor haar politieke opvattingen te mobiliseren.
Zeker, ook andere politieke partijen wensen volk en vaderland fijne kerstdagen en een gezond nieuw jaar. De 'werkwijze' is echter een andere. De SPD bijvoorbeeld wil vooral kleinere gemeenten financieel ondersteunen om kerstmarkten weer mogelijk te maken. "De kerstmarkt als cultureel erfgoed moet in stand blijven, overal in het land". Het gaat de SPD om behoud van een eeuwenlange traditie - de oudste markt is die van 1348 in Bautzen -, niet om tegelijk met een slok Glühwein en een hap Bratwurst politieke overtuigingen mee naar binnen te laten glijden.
Infiltratie
De infiltratie van de AfD in de poriën van de 'Zivilgesellschaft' beperkt zich niet louter tot incidentele manifestaties zoals een kerstmarkt. Ook verenigingen zijn steeds vaker toegangspoort voor rechts extremisme. Uit onderzoek blijkt dat tal van organisaties, zoals welzijnsorganisaties, vakbonden, schuttersverenigingen en andere culturele instellingen steeds vaker te maken hebben met uiterst rechts. Aan dit rijtje kan recent de Vereniging van Familiebedrijven worden toegevoegd. Die zette overigens de poort zelf wagenwijd open door AfD-leden van de Bondsdag voor een bijeenkomst uit te nodigen. Het trekken van historische parallellen ligt voor de hand: ondernemers - vooral grote bedrijven als Krupp, IG Farben en Siemens, maar ook bijvoorbeeld het familiebedrijf Oetker- ondersteunden de NSDAP, mede waardoor Hitler in 1933 aan de macht kon komen. Een aantal familiebedrijven heeft historisch besef getoond door hun lidmaatschap van de Vereniging subiet op te zeggen.
Voetbal
Ook in de sport weet uiterst rechts door te dringen. Dat wordt zichtbaar in de oprichting van eigen verenigingen, zoals voor vechtsport en fitnessstudio's, die als dekmantel voor de verspreiding van rechtsextremistisch gedachtegoed dienen. Ook hier is een historische parallel te trekken en wel met de turnverenigingen in de negentiende eeuw, die een 'broeinest' waren van liberale en democratische opvattingen en om die reden werden verboden.
Extreemrechts ziet voetbal als een begerenswaardig object. Niet alleen vanwege de grote maatschappelijke betekenis ervan, maar ook en vooral omdat voetbal is verbonden met het gevoel van nationale identiteit en trots, essentiële elementen van de extreemrechtse ideologie. Ook de idee van teamgeest, mannelijkheid en homogeniteit speelt extreemrechts in de kaart.
De 'sport'-opvattingen van de AfD maken dit maar al te duidelijk. Sport is geen op integratie gerichte maatschappelijke activiteit, maar een idelogisch instrument om klassieke Duitse deugden (eerlijkheid, discipline, vlijt, doorzettingsvermogen) door te geven. Sport in het algemeen en voetbal in het bijzonder bevordert volgens de AfD de nationale samenhang en maakt positieve identificatie met de eigen natie en haar verworvenheden mogelijk. Werd voor sport ten tijde van het nationaalsocialisme niet op vergelijkbare wijze propaganda bedreven?
Normalisering
Het meest verontrustende van de infiltratie van uiterst rechts in de burgermaatschappij is dat die structureel is. Het duidelijkst zichtbaar is dat in plattelandsgemeenten in met name de oostelijke deelstaten (die vóór de hereniging deel uitmaakten van de DDR). De AfD heeft niet alleen kerstmarkten geconfisceerd, maar heeft ook in de lokale politiek aanzienlijke macht verworven. In enkele gemeenteraden beschikt de partij over de absolute meerderheid.
Het is een illusie te veronderstellen dat dit een toestand van tijdelijke aard is. Zowel in de Bondsdag, waar de AfD de grootste oppositiepartij is, in de oostelijke deelstaten waar de partij op een aanzienlijke, groeiende aanhang kan rekenen als op lokaal niveau heeft de AfD zich in de haarvaten van de samenleving weten te nestelen. Het rechtsextremisme is 'normaal' geworden. De geest gaat niet meer terug in de fles.
Dat maakt de discussie in politiek en samenleving over een verbod van de AfD alleen maar ingewikkelder. Hierover meer in een volgend blog.
Frohe Weihnachten!
Meer weten over de 'Zivilgesellschaft' , de schakel tussen burger en staat? Lees dan mijn boek 'Duitsland, een weerbare democratie?', op deze site in de webshop te bestellen.
Reactie plaatsen
Reacties